Khi đặt ra câu hỏi cho bố mẹ rằng hãy mô tả một buổi tối của với con của bạn, đây là câu trả lời của một số phụ huynh:
Một phụ huynh cho biết: “Tôi sợ khoảng thời gian giữa bữa tối
và giờ đi ngủ vì tất cả những gì chúng tôi làm là cãi vã nhau về bài tập về nhà”.
“Nó giống như một khu vực chiến tranh - một người khác nói- đó là không khí bên góc học tập của con tôi vào buổi
tối”
"Đó là Thế chiến thứ ba trong nhà của chúng tôi mỗi
đêm."
“Bất kỳ lúc nào tôi không để mắt tới nó, ngay lập tưc
nó không sờ gì đến sách vở và sẽ đổ lỗi cho tôi về việc nó bị điểm kém rằng vì
tôi không nhắc nhở nó”
"Nếu tôi đưa cho anh ta một quy tắc và anh ta sẽ phá vỡ nó. Nếu tôi đặt lệnh giới nghiêm vào buổi tối và anh ấy ta sẽ cố gắng để về trễ hơn nửa giờ. Có lẽ anh ta chỉ muốn chọc tức tôi. Buổi tối của tôi và con trai tôi chỉ là những cuộc chiến"
Đó là những tâm sự của những ông bố, bà mẹ có con đang
học cấp 1, cấp 2, cấp 3 và đang cảm thấy bất lực vì con cái của mình. Tất nhiên
có rất nhiều nguyên nhân, nhưng hầu hết đều có một nguyên nhân ẩn chứa trong đó:
Cha mẹ đã tự vơ vào cho mình cái trách nhiệm đáng lẽ ra phải thuộc về con. Họ
kiểm soát con bởi sự lo sợ về tương lai của con, lo sợ về sự cạnh tranh ngày càng
khốc liệt trên đường đời mà con sẽ gặp phải và cũng có thể đó là sự khao khát
kiểm soát và sở hữu, bởi họ đã đầu tư quá nhiều, hy vọng quá nhiều về món cược
lớn nhất của cuộc đời: Đó là con cái.
Trong bài trước tôi đã đề cập đến việc “cha mẹ nên đóng vai trò gì trong việc học tập của con” và đề xuất mô hình “cha mẹ nên là nhà tư vấn”. Điều đó cũng có nghĩa bạn phải trao trả cho con cái trách nhiệm của chính
chúng. Việc học, đó là trách nhiệm của con, hay chính con phải là người ra quyết
định về việc học của mình.
Tất nhiên không dễ dàng gì để chuyển đổi từ người thực
thi sang người tư vấn, ngay cả khi bạn đồng ý với tôi về lý thuyết đó. Có rất nhiều khó khăn, có rất nhiều vấn đề phát sinh và có rất nhiều câu hỏi được đặt
ra. Ngay cả khi những thắc mắc, nghi ngờ đó được giải đáp bạn vẫn có thể chưa sẵn
sàng để quyết định cho một hành động mới đó là “con là người ra quyết định về
việc học”
Thế giới ngày càng cạnh tranh khốc liệt, việc học ngày
càng trở nên quan trọng hơn trong thế giới vận hành bởi tri thức. Việc vào cấp
III, việc vào đại học và việc được lựa chọn vào các trường đại học danh tiếng
ngày càng trở nên quan trọng đến tương lai cuộc sống của con cái bạn. Và chính
vì thế: “làm sao có thể để cho một đứa trẻ tự quyết định một việc quan trọng như
việc học? Chúng chưa đủ khôn ngoan, chưa đủ kinh nghiệm, và bộ não chúng cũng
chưa thực sự hoàn thiện như người trưởng thành!”. Điều đó đúng, nhưng có một điều
cũng đúng, đó là bạn không thể đợi khi chúng đủ khôn ngoan, đủ kinh nghiệm hay
bộ não hoàn thiện để trao cho chúng quyền quyết định, bởi thực tế bộ não chỉ đủ
hoàn thiện ở tuổi…30.
Đây
là sự thật. Nhưng khi chúng tôi nói rằng chúng tôi muốn trẻ em và thanh thiếu
niên tự đưa ra quyết định của mình càng nhiều càng tốt, thì điều chúng tôi thực
sự muốn là chúng đưa ra quyết định sáng suốt . Trách nhiệm của chúng ta
với tư cách là cha mẹ là cung cấp thông tin và quan điểm mà chúng ta có—và
chúng thiếu— để giúp chúng đưa ra những lựa chọn tốt nhất có thể. Sau khi được
cung cấp đầy đủ thông tin, trẻ em thường đưa ra quyết định đúng đắn cho bản
thân—và quyết định của chúng hầu như luôn tốt bằng hoặc tốt hơn quyết định của
chúng ta.
6 lý do tại sao chúng tôi đúng khi trao quyền quyết định về việc học cho con
1. Khoa học đứng về phía chúng ta.
Khi
bạn có quyền đưa ra quyết định của riêng mình, điều đó cho phép bạn cảm thấy
mình có trách nhiệm trong các tình huống khác. Bộ não đang học cách đưa ra những
lựa chọn khó khăn và tự bảo vệ mình khỏi sự căng thẳng của cảm giác bất lực. Nó
cũng được hưởng lợi từ động lực bên trong đến từ quyền tự chủ. Trẻ càng có nhiều
kinh nghiệm trong việc kiểm soát căng thẳng và vượt qua thử thách của chính
mình, vỏ não trước trán của chúng sẽ càng có khả năng điều chỉnh hạch hạnh
nhân.
Vẫn biết rằng thanh thiếu niên có xu
hướng có hoặc chấp nhận những hành vi rủi ro đặc biệt là khi họ ở gần
bạn bè như uống rượu, lái xe, hút thuôc hay tình dục…Chúng
ta cũng biết rằng vỏ não trước trán chưa hoàn toàn trưởng thành.
Nhưng như chúng ta cũng thấy rằng,
sẽ không hợp lý nếu bạn đợi cho đến khi bộ não của con bạn hoàn toàn trưởng
thành rồi mới giao cho chúng các quyết định, hoặc bạn sẽ đợi đến khi chúng ở độ
tuổi cuối hai mươi hoặc đầu ba mươi. Bộ não phát triển tùy theo cách nó được sử
dụng. Điều này có nghĩa là bằng cách khuyến khích con cái—và yêu cầu thanh thiếu
niên—tự đưa ra quyết định, chúng ta đang cho chúng kinh nghiệm vô giá trong việc
đánh giá nhu cầu của bản thân một cách trung thực, chú ý đến cảm xúc và động cơ
của chúng, cân nhắc ưu và nhược điểm, đồng thời cố gắng đưa ra giải pháp phù hợp.
quyết định tốt nhất có thể cho mình. Chúng tôi giúp họ phát triển một bộ não
quen với việc đưa ra những lựa chọn khó khăn và sở hữu chúng.
2. Trẻ em không nên cảm thấy mình như một phần mở rộng trống
rỗng của cha mẹ.
Khi chúng ta cố gắng định hướng cuộc sống của con mình, chúng ta có thể thấy những lợi ích ngắn hạn, nhưng sẽ có những mất mát lâu dài. Trẻ em thường từ chối làm những gì tốt cho chúng nếu chúng cảm thấy bị áp lực phải làm như vậy. Nếu chúng là kiểu trẻ sẽ tuân theo hơn là nổi loạn, thì vẫn có một vấn đề: nếu chúng thành công sau này trong cuộc sống, chúng sẽ cảm thấy mình giống như những kẻ mạo danh, giống như thành công đó không thực sự là của chúng. Đó cũng là lý do tại sao có những người trẻ thành công ở độ tuổi 25-30, có cha mẹ tuyệt vời và vẻ bề ngoài là cuộc sống tuyệt vời nhưng thực sự họ không hạnh phúc, không thấy ý nghĩa của cuộc sống, thậm chí có rối nhiễu tâm lý phải tìm đến các nhà trị liệu, thậm chí có người trầm cảm và tự tử.
Trong bài viết “hại con bằng cách giải cứu con khỏi mọi hậu quả” tôi đã đề cập đến những hệ lụy của việc bảo vệ con quá mức. Hay trong bài viết “những cách ngăn con bạn trưởng thành” tôi cũng đã đề cập tới việc khi cha mẹ dành quyền quyết định mọi vấn đề của con, con mãi sẽ không trở thành người trưởng thành được. Bởi rốt cuộc, đó là cuộc sống của con và đó là công việc của con chứ không phải là “của chúng ta”
3. Tạo cho trẻ cảm giác kiểm soát là cách duy nhất để dạy
chúng năng lực trong
việc ra quyết định và bất kỳ kỹ năng nào mà chúng đang học.
Như
câu ngạn ngữ, “Trí tuệ đến từ kinh nghiệm, và kinh nghiệm đến từ những quyết định
sai lầm”. Trẻ em cần thực hành đưa ra quyết định của riêng mình trước khi chúng
có thể làm như vậy một cách hợp pháp. Nói với con cái chúng ta cách đưa ra quyết
định đúng đắn (hoặc bảo chúng cách tự làm mọi việc) là chưa đủ. Nó cũng không đủ
để cho họ thấy. Họ cần phải thực sự làm điều đó. Họ cần thực hành. Họ cần trải
nghiệm những hậu quả tự nhiên của những lựa chọn của mình, từ việc bị cảm lạnh
khó chịu khi họ quyết định không mặc áo khoác, đến việc bị điểm kém trong bài
kiểm tra vì họ quyết định không học bài. Chúng ta thường thấy thanh thiếu niên
và thanh niên bắt đầu học đại học mà không có nhiều cơ hội để đưa ra quyết định
về những điều quan trọng, bao gồm cách họ muốn sắp xếp thời gian của mình, họ
muốn dành năng lượng của mình vào việc gì, hoặc liệu họ có muốn được ở trường cả.
Không có gì ngạc nhiên khi họ gặp khó khăn trong việc thiết lập và đạt được các
mục tiêu cũng như đưa ra quyết định đúng đắn khi đến lúc chọn lớp học hoặc
chuyên ngành hoặc nói chung là để quản lý ngày của họ.
Điều
này cũng đúng với nhiều kỹ năng sống khác.từ việc
quản lý tài chính, quản lý bản thân tránh các hành vi nguy hiểm như rượu, thuốc
lá, ma túy hay việc lái xe. Suy cho cùng, việc học dù có quan trọng đến đâu đi chăng
nữa nó cũng không phải là lĩnh vực liên quan trực tiếp đến sự nguy hiểm ính mạng,
cái chêt và sự sống, và chúng ta luôn có thể bắt đầu lại từ thất bại hay sai lầm.
Chính vì lẽ đó, nó nên là lĩnh vực đế ta dành cho con cái chúng ta thực hành
quyền tự ra quyết định.
4. Không phải lúc nào bạn cũng biết điều gì là tốt nhất.
Đây
có thể là một điều khó chấp nhận, nhưng thực sự rất khó để biết điều gì mang lại
lợi ích tốt nhất cho con bạn. Điều này một phần là do bạn không biết con mình
muốn trở thành ai—điều đó là để trẻ tìm ra, lý tưởng nhất là với sự giúp đỡ của
bạn. Ngoài ra, những gì có vẻ giống như một thảm họa thường hóa ra lại là một
phước lành trá hình. Có nhiều con đường dẫn đến thành công, và đôi khi chúng ta
chỉ tìm thấy con đường phù hợp khi lạc lối một chút.
Là
cha mẹ, chúng ta thường đưa ra những quyết định có vẻ hoàn toàn hợp lý cho con
mình, chẳng hạn như đăng ký cho chúng xem bóng đá thay vì đóng kịch, chỉ để sau
này tự đá chính mình. Điều này cũng đúng trong cuộc sống của chúng ta. Hầu hết
chúng ta đều làm việc quá nhiều, ăn quá nhiều, ngủ quá ít, đầu tư tồi tệ và thấy
mình trong sự nghiệp không như kế hoạch. Hãy nhớ khiêm tốn. Đôi khi bạn không
biết điều gì là đúng.
5. Trẻ em có khả năng
-Đó là sự thực
Hơn
ba mươi năm trước, một nghiên cứu hấp dẫn đã xem xét khả năng ra quyết định của
trẻ em từ 9-21 tuổi.
Nghiên cứu đã hỏi những người tham gia cách họ xử lý một tình huống thực sự nhạy
cảm. Kết quả là những người 14 tuổi đưa ra những quyết định rất
giống với những người 18 và 21
tuổi. Và những quyết định đó giống với khuyến nghị của hầu hết các chuyên gia.
Điều thú vị là một nửa số trẻ 9 tuổi cũng chọn phương án đó. Nhìn chung, những
người ở độ tuổi 14, 18 và 21 có số điểm gần như bằng nhau khi đưa ra quyết định,
và điểm của những đứa trẻ 9 tuổi chỉ thấp hơn một chút. Chúng tôi nghĩ rằng điều
này không chỉ cho thấy rằng những đứa trẻ chín tuổi là những người có khả năng
đưa ra quyết định, mà còn cho thấy rằng khi chúng thiếu kiến thức thì đó là do
thiếu kiến thức chứ không nhất thiết là do sự phán đoán.
Robert
Epstein, một nhà tâm lý đã phát triển một
“bài kiểm tra về sự trưởng thành”, trong đó đặt ra các câu hỏi về tình yêu, khả
năng lãnh đạo, kỹ năng giao tiếp và xử lý trách nhiệm. Ông phát hiện ra rằng
thanh thiếu niên thường thực hiện tốt bài kiểm tra này như người lớn. Mặc dù
chúng ta không thể ngăn chặn hoàn toàn thanh thiếu niên đưa ra những lựa chọn bốc
đồng, nhưng chúng ta có thể giao phó cho chúng đưa ra những quyết định sáng suốt
về những điều quan trọng đối với chúng. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng vào thời
điểm trẻ em mười bốn hoặc mười lăm tuổi, chúng thường có khả năng đưa ra các
quyết định hợp lý ở cấp độ người lớn. Trên thực tế, hầu hết các quá trình nhận
thức đều đạt đến trình độ trưởng thành vào giữa tuổi vị thành niên.
6. Ra quyết định tốt đòi hỏi trí tuệ cảm xúc. Trẻ em cần học
những gì quan trọng với chúng.
Nếu bạn quan tâm đến trí tuệ cảm xúc bạn chắc sẽ biết
rằng, những quyết định đúng đắn được cung cấp bởi kiến
thức, nhưng không chỉ vậy mà thực tế
cảm xúc đóng một vai trò quan trọng trong việc định hướng suy nghĩ, ra quyết định
và hành vi của chúng ta. Không thể đánh giá điều gì là tốt hay xấu, đúng hay
sai, có lợi hay có hại nếu không có sự dẫn dắt của cảm xúc. Những người có
trung tâm não cảm xúc bị tổn thương không thể đưa ra những quyết định đơn giản
như có nên đi ăn tối hay không, bởi vì họ không biết mình muốn gì.
Chúng
tôi muốn trẻ chú ý đến cảm xúc của chúng. Điều đó không giống như nói rằng mình
muốn họ hành động bốc đồng và cảm tính. Nếu bạn tức giận, đó không phải là thời
điểm tốt để đưa ra quyết định . Những gì chúng ta đang nói đến là việc đưa ra
quyết định sáng suốt. Họ phải có khả năng tiếp cận những cảm giác như ghen tị,
tội lỗi, lòng trắc ẩn và sự ngưỡng mộ để xem xét nhu cầu và mong muốn của người
khác. Họ cũng phải biết điều gì tạo nên sự tức giận, ghen tị, oán giận và thù hận
khi họ cảm thấy như vậy.
Cảm thấy thế
nào về mọi thứ và những gì chúng muốn là những thành phần quan trọng
trong quá trình đưa ra quyết định của chúng—cũng quan trọng như những sự thật
phũ phàng. Tuy nhiên, chúng ta có thể muốn ghi đè lên những cảm xúc tiêu cực của
con mình đến mức nào, nhưng chúng ta không thể. Nếu một đứa trẻ sợ hãi sau khi
xem một bộ phim kinh dị, chúng ta có thể giúp trẻ hiểu rằng đó chỉ là một bộ
phim, nhưng phản ứng của trẻ là có thật và sẽ thông báo rằng trẻ sẵn sàng xem lại
một bộ phim kinh dị. Nếu trẻ tức giận và cảm thấy bị phản bội, chúng ta có thể
giúp trẻ vượt qua nỗi đau và học cách lùi lại một bước và cân nhắc con người mà
trẻ muốn trở thành trước khi trả đũa. Chúng tôi muốn trẻ tập điều chỉnh cảm xúc
của chính mình và hỏi, Điều gì phù hợp với tôi?
Ý thức kiểm soát trong hành động
Việc
khuyến khích con bạn đưa ra những quyết định sáng suốt phụ thuộc vào việc bạn
luôn ở phía sau và đưa ra hướng dẫn. Nó có nghĩa là nói điều gì đó như: “bố mẹ tin tưởng con sẽ đưa ra quyết định đúng đắn
và đây cuối cùng sẽ là lựa chọn của con,
nhưng bố (mẹ) muốn chắc chắn rằng con đưa ra quyết định tốt nhất có
thể, vì vậy bố (mẹ) muốn giúp con
suy nghĩ thấu đáo về những ưu và nhược điểm. khuyết điểm của một trong hai tùy
chọn. bố (mẹ) cũng muốn con nói chuyện với những người có
nhiều kinh nghiệm hơn và nhận phản hồi của họ. Cuối cùng, bố (mẹ) nghĩ điều quan
trọng là chúng ta cùng thảo luận về một Kế hoạch B khả thi nếu quyết định của con không diễn ra theo cách con muốn.”
Tất nhiên bạn có thể nói khác, không trơn chu hay văn
vẻ như thế, miễn sao lời nói của bạn truyền đi được thông điệp tới con. Có
rất nhiều thông điệp trong “bài phát biểu” này. Trước hết, bạn đang cho con
mình biết rằng bạn tin tưởng con. Bạn đang nói rõ rằng bạn là người đầu tiên và
quan trọng nhất, rằng bạn tin tưởng anh (cô) ấy. Bạn đang nói rõ rằng bạn có mặt và bạn sẽ ủng hộ anh (cô ấy. Bạn đang giúp anh (cô) ấy suy nghĩ về những loại
thông tin anh ấy cần để đưa ra quyết định đúng đắn. Và bạn đang giúp anh (cô) ấy vượt qua thất bại, coi một bước đi sai lầm không phải là một thất bại
mà là một dấu hiệu cho thấy đã đến lúc phải nghĩ ra một kế hoạch khác.
Tất cả những điều đó có đủ để bạn tự tin trao quyền
quyết định cho con và có xứng đáng để bạn trao quyền quyết định cho con???
Lựa chọn là ở bạn!
BA MẸ TỈNH THỨC, nơi chia sẻ kiến thức, quan điểm, trải nghiệm làm cha mẹ. Cùng nhau chúng ta trở nên tốt hơn mỗi ngày.
Comments
Post a Comment
Hãy để lại ý kiến của bạn tại đây